ยาเหน็บริดสีดวง ใช้อย่างไร ประโยชน์และสิ่งที่ต้องระวัง

          ยาเหน็บริดสีดวง เป็นหนึ่งวิธีที่นิยมใช้ในการบรรเทาอาการริดสีดวงทวาร ที่มักเกิดจากการที่หลอดเลือดบริเวณด้านในและรอบ ๆ ทวารหนักบวมขึ้น เกิดการระคายเคือง ทำให้เกิดความเจ็บปวดและรู้สึกไม่สบาย

          โดยยาเหน็บริดสีดวง หรือยาสอดริดสีดวง จะช่วยบรรเทาอาการบวม แสบร้อน ปวด และอาการคันที่เกิดจากริดสีดวงทวาร โดยทั่วไปประกอบด้วยสารชื่อว่า Phenylephrine ซึ่งอยู่ในกลุ่มยาที่เรียกว่า Amine sympathomimetic ทำงานโดยทำให้หลอดเลือดในบริเวณนั้นหดตัวลง ช่วยลดอาการบวมและความรู้สึกไม่สบาย นอกจากนี้ในผลิตภัณฑ์บางชนิดอาจมีสาร เช่น ไขมันแข็ง น้ำมัน ที่ไปเป็นเกราะป้องกันที่ผิวเพื่อป้องกันการสัมผัสกับอุจจาระที่แข็งจนทำให้ผิวบรเวณนั้นเกิดระคายเคืองมากเกินไป

          ยาเหน็บริดสีดวงใช้สำหรับรักษาโรคริดสีดวง และเนื่องจากโรคริดสีดวงทวารมี 2 แบบด้วยกัน คือ

1. ริดสีดวงทวารชนิดภายนอก (External Hemorrhoids) เกิดขึ้นบริเวณปากรอยย่นของทวารหนัก สามารถมองเห็นและคลำได้ หลอดเลือดที่โป่งพองจะถูกคลุมด้วยผิวหนังจึงอาจเกิดความเจ็บปวดได้ เพราะผิวหนังมีปลายประสาทรับความรู้สึก
2. ริดสีดวงทวารชนิดภายใน (Internal Hemorrhoids) มักเกิดเหนือทวารหนักขึ้นไป ตามปกติจะไม่โผล่ออกมาให้เห็นและคลำไม่ได้ และไม่ก่อให้เกิดความเจ็บปวดในขณะที่ยังไม่มีอาการแทรกซ้อน เนื่องจากเนื้อเยื่อที่บุในไส้ตรงภายในมีปลายประสาทน้อยกว่า แต่ก็มักจะก่อให้เกิดอาการระคายเคืองเมื่อถ่ายอุจจาระอาจทำให้ มีเลือดออก คุณอาจสังเกตเห็นเลือดสีแดงสดจำนวนเล็กน้อยในห้องน้ำและหากริดสีดวงทวารที่ดันผ่านรูทวาร (ริดสีดวงที่ยื่นออกมา) ทำให้เกิดอาการปวดและระคายเคือง

          หากคุณมีเลือดออกระหว่างขับถ่ายหรือคุณเป็นโรคริดสีดวงทวารที่ไม่ดีขึ้นหลังจาก 1 สัปดาห์แล้ว ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อรับการรักษาด้วยยาต่อไป โดยอาจะได้รับเป็นยารับประทาน ยาทา และยาเหน๊บริดสีดวง

          ยาชนิดครีม ขี้ผึ้ง มักใช้กับริดสีดวงทวารชนิดภายนอกเพื่อบรรเทาอาการชั่วคราว สามารถบรรเทาอาการแสบร้อน อาการคัน หรืออาการปวดเล็กน้อยได้

          ยาเหน็บริดสีดวงจะดีกว่าสำหรับโรคริดสีดวงทวารภายใน ยาจะถูกดูดซึมโดยเนื้อเยื่อทวารหนักและสามารถช่วยให้รู้สึกไม่สบายและเจ็บปวดจากโรคริดสีดวงทวาร บางครั้งใช้บรรเทาอาการที่เกิดจากริดสีดวงทวารภายนอกได้เช่นกัน โดยยาเหน็บจะสลายตัวช้ากว่าและปล่อยยาออกมาในระยะเวลานาน

          โดยควรใช้ทั้งยาทาเฉพาะที่ยาสอดริดสีดวง และยาเหน็บริดสีดวง ในช่วงเวลาที่จำกัดเท่านั้น เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

การรักษาริดสีดวงทวารหนักอาจใช้ทั้งยาเหน็บ ยาสอดริดสีดวง รวมทั้งยาชนิดครีม และยารับประทานร่วมกัน

ควรเลือกยาเหน็บริดสีดวง ตามกลไกการออกฤทธิ์ของยาแต่ละชนิดเป็นหลัก

          ยาเหน็บริดสีดวง ยี่ห้อไหนดี เป็นคำถามที่หลายๆคนอยากรู้คำตอบ แต่จริงๆแล้วการเลือกใช้ยาเหน็บริดสีดวง ควรเลือกตามกลไกการออกฤทธิ์ของยาแต่ละชนิด โดยควรเลือกให้เหมาะสมกับอาการของคุณ เพื่อให้การรักษามีประสิทธิภาพมากที่สุด โดยสามารถแบ่งยาสอดริดสีดวง ออกตามกลไกการออกฤทธิ์ ได้แก่

• กลุ่มหดหลอดเลือด (Vasoconstrictors) ยากลุ่มนี้มีสารสำคัญคือ Phenylephrine ช่วยทำให้หลอดเลือดหดตัว และลดอาการบวมชั่วคราว
• กลุ่มยาลดปวด ยาชา (Analgesics and Anesthetics) ยากลุ่มนี้มีสารสำคัญคือ Pramoxine ช่วยทำให้ชา ช่วยบรรเทาความเจ็บปวดและความรู้สึกไม่สบายชั่วคราว
• กลุ่มป้องกันการระคายเคือง (Protective) ยากลุ่มนี้มีสารสำคัญคือ Zinc oxide ช่วยสร้างเกราะป้องกันเนื้อเยื่อจากการสัมผัสที่ระคายเคือง
• กลุ่มลดการอักเสบ (Steroid) ยากลุ่มนี้มีสารสำคัญคือ Hydrocortisone ช่วยลดอาการบวม อักเสบ และอาการคัน

          ยาเหน็บริดสีดวงเป็นยาที่มีคุณสมบัติให้ผลรักษาเฉพาะที่ มีรูปร่างคล้ายกระสวย หรือกระสุนปืน  มีลักษณะนิ่ม เป็นเม็ดขี้ผึ้ง แนะนำให้เก็บในตู้เย็นช่องธรรมดา

ก่อนใช้ยาสอดริดสีดวง ควรเช็คก่อนว่าตัวยาเหลวเกินไปหรือไม่ หากยาเหลวเกินไป ควรนำยาเข้าตู้เย็นสักครู่หนึ่งเพื่อให้ยาเหน็บมีความแข็งตัวมากเพียงพอที่จะสอดเข้าไปได้

• ในขั้นตอนแรกลองดูยาเหน็บริดสีดวงก่อนใช้ว่าเหลวเกินไปหรือไม่ หากมีลักษณะที่เหลวเกินไปอาจทำให้สอดได้ยากและตัวยาละลายจนไม่สามารถนำส่งยาเข้าไปได้ จึงควรนำยาเข้าตู้เย็นสักครู่หนึ่งเพื่อให้ยาเหน็บมีความแข็งตัวมากเพียงพอที่จะสอดเข้าไป
• ก่อนเริ่มสอดยาสอดริดสีดวง ให้ล้างมือให้สะอาด แล้วให้นอนตะแคงข้างโดยให้ขาล่างเหยียดตรง ขาด้านบนงอเข้าจนชิดอกผ่อนคลาย และหายใจเข้าลึกๆ
• สอดยาสอดริดสีดวงเข้าไปที่ช่องทวารหนัก ใช้นิ้วชี้ค่อยๆ ดันยาเข้าไปให้ลึกที่สุด
• หลังจากสอดยาเรียบร้อยแล้วให้นอนราบอย่างน้อย 15 นาที ซึ่งจะช่วยให้ความร้อนของร่างกายละลายยาเหน็บและเริ่มกระบวนการดูดซึมยาเข้าไปในร่างกาย
• หลังสอดยาเหน็บริดสีดวงเรียบร้อย อย่าลืมล้างมือให้สะอาดหลังใช้
• ข้อแนะนำเพิ่มเติม พยายามหลีกเลี่ยงการเข้าห้องน้ำอย่างน้อย 1 ชั่วโมง เพื่อป้องกันไม่ให้ยาสอดริดสีดวงถูกล้างหรือเช็ดออกด้วยปัสสาวะหรือการเคลื่อนไหวของลำไส้

          การรักษาริดสีดวง ด้วยการใช้ยาเหน็บริดสีดวง ใช้กี่วันขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการผู้ป่วยเป็นหลัก ในกรณีที่ไม่ได้รุนแรงมาก โดยการใช้ยาเหน็บริดสีดวง โดยทั่วไปประมาณ 7-10 วัน อย่างไรก็ตามควรได้รับการรักษาอาการท้องผูกร่วมด้วย เช่นรับประทานยาระบายหากอุจจาระแข็งหรือต้องออกแรงเบ่งมาก เพื่อป้องกันไม่ให้เป็นใหม่ นอกจากนี้ควรรับประทานอาหารที่มีกากใย และดื่มน้ำให้มาก

          หลังจากสอดยาเหน็บริดสีดวง อาจเกิดอาการแสบร้อน คัน แห้ง ระคายเคืองต่อผิวหนังได้ อย่างไรก็ตามไม่นานอาการจะหายไป แต่หากอาการเหล่านี้ยังคงมีอยู่หรือแย่ลง แจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบทันที

          เนื่องจากเป็นไปได้ยากที่ยาเหน็บริดสีดวงนี้จะถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด จึงมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงของคอร์ติโคสเตียรอยด์น้อย แต่อย่างไรก็ตามผลข้างเคียงเหล่านี้อาจเกิดขึ้นได้ในเด็กและผู้ที่ใช้ยานี้เป็นเวลานาน

          ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที หากมีอาการข้างเคียงใดๆ ดังต่อไปนี้ เหนื่อยล้าผิดปกติ น้ำหนักลด ปวดศีรษะ ข้อเท้าบวม เท้าบวม ปัสสาวะเพิ่มขึ้น มีปัญหาด้านการมองเห็น

          และแจ้งให้แพทย์ทราบทันที หากคุณมีผลข้างเคียงที่ร้ายแรง ได้แก่ เลือดออกทางทวารหนักต่อเนื่อง มีอาการฟกช้ำเลือดออกผิดปกติ อาการเลือดออกในกระเพาะอาหาร ลำไส้ เช่น ปวดท้อง อุจจาระสีดำ อาเจียนที่ดูเหมือนสีกาแฟ, ปวดกระดูก, การเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและอารมณ์ เช่น ซึมเศร้า, อารมณ์แปรปรวน, กระสับกระส่าย, กล้ามเนื้ออ่อนแรง, หัวใจเต้นผิดปกติ, อาการติดเชื้อ เช่น มีไข้, เจ็บคอ, ปัสสาวะเจ็บปวด, รอยแดงแย่ลง /ระคายเคืองใกล้ทวารหนัก เป็นต้น

      ก่อนใช้ยาเหน็บริดสีดวง ควรแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบเกี่ยวกับประวัติการรักษาของคุณ

• ปัญหาอื่นๆ เกี่ยวกับกระเพาะอาหารลำไส้ เช่น แผลพุพอง การอุดตัน การตกเลือด การติดเชื้อ การผ่าตัด
• การติดเชื้อ เช่น วัณโรค การติดเชื้อรา
• อาการทางตาบางอย่าง เช่น ต้อกระจก, ต้อหิน, การติดเชื้อเริมที่ตา
• ปัญหาหัวใจ เช่น หัวใจล้มเหลว, ความดันโลหิตสูง,
• โรคตับ, โรคไต, ปัญหาต่อมไทรอยด์, เบาหวาน

          หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขณะใช้ยาเหน็บริดสีดวง เพื่อลดความเสี่ยงของการมีเลือดออกในกระเพาะอาหารและลำไส้

          การใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เป็นเวลานานอาจทำให้ร่างกายได้รับสารสเตียรอยมากเกินไป อย่างไรก็ตามการใช้ควรอยู่ในความดูแลของแพทย์ หรือเภสัชกร

          ผู้สูงอายุอาจมีความไวต่อผลข้างเคียงของยาเหน็บริดสีดวงมากกว่า

          ยาเหน็บริดสีดวง คนท้อง ในระหว่างตั้งครรภ์ ยาเหน็บริดสีดวงควรใช้เมื่อจำเป็นเท่านั้น และไม่ควรใช้เป็นระยะเวลานาน

          ไม่ทราบแน่ชัดว่ายาสอดริดสีดวงผ่านเข้าสู่น้ำนมแม่หรือไม่ อย่างไรก็ตาม ไม่น่าจะเป็นอันตรายต่อทารกแรกคลอด แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนให้นม

          คุณสามารถป้องกันโรคริดสีดวงทวาร เพื่อหลีกเลี่ยงการใช้ยาเหน็บริดสีดวงได้โดย

เข้าห้องน้ำเมื่อเมื่อรู้สึกปวด

          อาจฟังดูเหมือนคำแนะนำทั่วไป แต่พบว่ามีหลายคนก็เพิกเฉย หากคุณกลั้นอุจจาระ อาจทำให้แข็งและแห้ง ซึ่งทำให้ขับถ่ายยากขึ้น หากคุณถ่ายอุจจาระลำบาก ความเสี่ยงในการเกิดริดสีดวงทวารจะเพิ่มขึ้น

อย่าเปลี่ยนห้องน้ำเป็นห้องอ่านหนังสือ

          อย่านั้งแช่อยู่ในห้องน้ำนานเกินไป หลีกเลี่ยงการอ่านหนังสือ เล่นโทรศัพท์มือถือ เล่นเกมส์ เมื่อคุณเข้าห้องน้ำเพราะยิ่งคุณใช้เวลาในห้องน้ำมากเท่าใด โอกาสที่คุณจะเป็นริดสีดวงก็มากขึ้นเท่านั้น นอกจากนี้ ท่านั่งยังสร้างความเครียดให้กับร่างกาย และหลอดเลือดทางทวารหนักอีกด้วย ปัจจัยทั้งสองนี้ช่วยเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคริดสีดวงทวาร

หลีกเลี่ยงการนั้งแช่อยู่ในห้องน้ำนานเกินไป เพื่อป้องกันริดสีดวง

เลือกรับประทานอาหารที่ดีมีประโยชน์

          เพื่อป้องกันโรคริดสีดวงทวาร คุณต้องการอุจจาระที่นิ่มและผ่านง่าย โดยการเลือกรับประทานอาหารอย่างเหมาะสมและดื่มน้ำปริมาณมากพอเพื่อหลีกเลี่ยงภาวะขาดน้ำ

          นอกจากนี้การขาดไฟเบอร์เป็นปัญหาที่พบบ่อยที่สุด ที่ทำให้ท้องผูก คุณสามารถเพิ่มไฟเบอร์จากการรับประทานผักใบเขียว ผลไม้ และธัญพืชเต็มเมล็ดให้มากขึ้น ร์สามารถช่วยให้คุณหลีกเลี่ยงอาการท้องผูก และอาการท้องผูกซึ่งนำไปสู่การตึงเครียด เป็นปัจจัยเสี่ยงสำหรับโรคริดสีดวงทวาร

ออกกำลังกายเพื่อให้ร่างกายได้เคลื่อนไหว

          การออกกำลังกายในระดับปานกลาง เช่น การเดิน วิ่งระยะสั้น ปั่นจักรยาน โยคะจะช่วยปรับปรุงหรือป้องกันปัญหาลำไส้และทางเดินอาหาร รวมถึงโรคริดสีดวงทวารได้ การออกกำลังกายช่วยให้ของเสียเคลื่อนผ่านลำไส้ของคุณ วิธีนี้จะช่วยให้คุณหลีกเลี่ยงอาการท้องผูกและอุจจาระที่แห้งและแข็งได้

          แต่ข้อควรระวังคือ หากคุณเป็นโรคริดสีดวงทวาร ควรหลีกเลี่ยงการนั่งยองๆ หรือออกกำลังกายแบบยกน้ำหนักเพราะอาจไปเพิ่มความดันในช่องท้องได้ หากคุณกำลังพยายามป้องกันโรคริดสีดวงทวาร และหลีกเล่ยงการใช้ยาสอดริดสีดวง การออกกำลังกายเหล่านี้อาจทำอันตรายมากกว่าผลดี

ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอสามารถป้องกันปัญหาลำไส้และทางเดินอาหาร

อย่าลืมเข้าพบแพทย์เพื่อรับการรักษาด้วยยาเหน็บริดสีดวง และยาอื่นๆ

          หากอาการของคุณเปลี่ยนไปหรือมีเลือดออกเพิ่มขึ้น ให้ไปพบแพทย์ อย่าสรุปเองว่าว่าเลือดออกทางทวารหนักเกิดจากโรคริดสีดวงทวาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากคุณมีอาการผิดปกติที่ ลำไส้หรืออุจจาระเปลี่ยนสี เพราะ เลือดออกทางทวารหนักอาจเกิดจากโรคอื่น ๆ ได้แก่ โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้

บทความอ้างอิง

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279466/
2. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/hemorrhoids/treatment
3. https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/hemorrhoids_and_what_to_do_about_them