ยาแก้ไอช่วยบรรเทาอาการไอได้อย่างไร

          อาการไอเป็นหนึ่งในสาเหตุที่พบได้บ่อยโดยทั่วไป อาการไอส่วนใหญ่เกิดจากโรคหวัดทั่วไป หรืออาจเกิดจากปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ยาแก้ไอที่จำหน่ายในท้องตลาด สามารถช่วยบรรเทาความรู้สึกไม่สบายได้ในระหว่างที่มีอาการไอ ปัจจุบันมียาแก้ไอหลากหลายรูปแบบ มีกลไกในการช่วยลดอาการไอที่แตกต่างกันออกไป อย่างไรก็ตามยาแต่ละชนิดก็มีผลข้างเคียงมากน้อยแตกต่างกันออกไป

          ยาแก้ไอใช้บรรเทาอาการไอเป็นที่เกิดขึ้นเองจากร่างกายองเรา เมื่อเจอกับสิ่งต่างๆ เช่น เมือก เชื้อโรค หรือฝุ่นละออง เมื่อเกิดการระคายเคืองคอและทางเดินหายใจ ร่างกายของคุณจะตอบสนองโดยอัตโนมัติโดยการไอ เช่นเดียวกับปฏิกิริยาตอบสนองอื่นๆ ทางร่างกาย เช่น กระพริบตา เป็นต้น

          อาการไอเป็นครั้งคราวเป็นเรื่องปกติ แต่อาการไอที่เรื่อรังอาจเป็นสัญญาณของโรคอื่นๆได้ โดยอาการไอเป็นการตอบสนองทางร่างกายของเราเอง ที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อขจัดสารคัดหลั่งและสิ่งแปลกปลอมที่มากเกินไป ออกจากทางเดินหายใจ อาการไอเป็นครั้งคราวเป็นการทำงานปกติของร่างกาย ลำคอและทางเดินหายใจของคุณมีเส้นประสาทที่รับรู้สารระคายเคืองและพยายามจะขจัดสิ่งเหล่านี้ การตอบสนองนี้เกือบจะในทันทีและมีประสิทธิภาพมาก

          โดยปกติ ลำคอและปอดจะผลิตเสมหะในปริมาณเล็กน้อยเพื่อให้ทางเดินหายใจชุ่มชื้นและมีชั้นบางๆ ปกคลุมซึ่งทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันสารระคายเคืองและเชื้อโรคที่คุณอาจหายใจเข้าไป การไอนานๆ ครั้งจะช่วยขับเสมหะและไม่ส่งผลเสียต่อร่างกาย ร่างกาย การไอยังช่วยให้สามารถกำจัดอนุภาคที่ไม่พึงประสงค์ที่คุณเผลอเข้าไปได้อย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ตาม การไอรุนแรงและบ่อยครั้งอาจส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของคุณได้อย่างมาก ยาแก้ไอจึงเข้ามามีบทบาทใช้ให้อาการไอของคุณดีขึ้น สาเหตุหลักของอาการไอ สามารถแบ่งได้ดังนี้

การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน

การติดเชื้อที่จมูกและลำคอเป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของอาการไอที่เกี่ยวข้องกับการเจ็บป่วย มักพบร่วมกับอาการไข้ เจ็บคอ และน้ำมูกไหล มักเกิดจากไวรัส เช่นโรคไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ กล่องเสียงอักเสบจากไวรัส กลุ่มอาการนี้มักเลือกใช้ยาแก้ไอชนิดที่ช่วยละลายหรือขับเสมหะรวมด้วย เพื่อช่วยให้อาการต่างๆดีขึ้น

• ไข้หวัดคือการติดเชื้อไวรัสที่บริเวณจมูกและลำคอ ที่อยู่ในระบบทางเดินหายใจส่วนบน โดยปกติแล้วจะไม่เป็นอันตราย และส่วนใหญ่มักหายจากโรคหวัดในระยะเวลา 7 ถึง 10 วัน โดยการติดเชื้อไวรัสที่ระบบทางเดินหายใจ มักเกิดขึ้นเมื่อไวรัสเข้าสู่ร่างกายทางปากหรือจมูก และมักติดต่อผ่านการสัมผัส จาม หรือไอ
• ไข้หวัดใหญ่เป็นการติดเชื้อไวรัสที่ระบบทางเดินหายใจเช่นกัน แต่มีอาการที่รุนแรงกว่า แม้ว่าปัจจุบันจะมีวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ สำหรับฉีดประจำในแต่ละปี ถึงแม้อาจจะไม่ได้ผล 100% แต่ก็ยังเป็นการป้องกันไข้หวัดใหญ่ที่ดี

การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนล่าง

          โรคหลอดลมอักเสบคือการอักเสบของเยื่อบุของหลอดลม ซึ่งเป็นทางเดินหลักที่ร่างกายใช้ในการลำเลียงอากาศเข้าและออกจากปอด ผู้ที่เป็นโรคหลอดลมอักเสบมักมีอาการไอมีเสมหะ หลอดลมอักเสบอาจเป็นแบบเฉียบพลันหรือเรื้อรัง มักเกิดจากไวรัส ซึ่งมักเป็นไวรัสชนิดเดียวกันที่ทำให้เกิดโรคไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ แต่ในบางกรณีอาจเกิดจากแบคทีเรียก็ได้เช่นกัน และเช่นเดียวกับการติดเชื้อที่ทางเดินหายใจส่วนบน ควรเลือกใช้ยาแก้ไอที่มีฤทธิ์ในการขับเสมหะ ละลายเสมหะ

ภูมิแพ้ ภาวะภูมิแพ้ทั่วไป

          ที่เลียนแบบอาการของโรคไข้หวัด มักมีอาการไอแห้ง จาม น้ำมูกไหล กลุ่มนี้อาจเลือกใช้เป็นยาแก้ไอ ชนิดลดอาการแพ้

การสูดดมสารระคายเคือง

          การได้รับควันและไอระเหยอย่างเฉียบพลันอาจทำให้เกิดการอักเสบของลำคอและทางเดินหายใจและทำให้เกิดอาการไอได้

เส้นเลือดอุดตันที่ปอด

          เป็นภาวะที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตโดยที่ลิ่มเลือดเคลื่อนตัว โดยปกติแล้วจะเคลื่อนจากขาไปยังปอด ทำให้หายใจไม่ออกกะทันหันและบางครั้งอาจมีอาการไอแห้ง

ปอดยุบ หรือ Pneumothorax

          อาจเกิดขึ้นเองหรือเนื่องจากการบาดเจ็บที่หน้าอก สัญญาณของภาวะปอดยุบ ได้แก่ เจ็บหน้าอกกะทันหัน ไอแห้ง และหายใจลำบาก

ภาวะหัวใจล้มเหลว

          หัวใจที่อ่อนแอหรือเป็นโรคอาจทำให้เกิดการสะสมของของเหลวในปอด ทำให้ไอและหายใจถี่แย่ลง

กรดไหลย้อน Gastro-Esophageal reflux disease (GERD)

          โรคทางเดินอาหารนี้เกิดขึ้นเมื่อกรดในกระเพาะอาหารมักสำรองเข้าไปในหลอดอาหารทำให้เกิดอาการเสียดท้อง เมื่อกรดเพิ่มขึ้นในลำคอ ก็อาจทำให้เกิดอาการไอแห้งได้

          อาการไอมีหลายประเภท หากมีอาการไอมีเสมหะหรือเสมหะ อาจบ่งบอกถึงโรคปอดบวม หลอดลมอักเสบ หรือไข้หวัดใหญ่ สีของเมือกอาจเป็นสัญญาณบ่งบอกถึงปัญหาที่ร้ายแรงกว่านั้น คุณควรไปพบแพทย์หากการไอของคุณมีเสมหะหรือปนเลือดหรือเสมหะเป็นสีเหลืองอมเขียว ไม่ควรซื้อยาแก้ไอมารับประทานเอง ส่วนอาการไอที่ไม่มีน้ำมูกเรียกว่าไอแห้ง อาจเกิดได้จากการระคายเคืองทั่วไป หรือเกิดจากยาที่รับประทานอยู่ ถ้ามั่นใจว่าเกิดจากอาการแพ้ อาจซื้อยาแก้ไอมารับประทานเอง แต่ถ้าไม่มั่นใจ ควรปรึกษาแพทย์

          อาการไอเฉียบพลันเป็นอาการไอที่ร้ายแรงน้อยที่สุด ใช้เวลาเพียง 3 สัปดาห์หรือน้อยกว่านั้น และน่าจะหายไปได้เอง อาการไอประเภทนี้ไม่จำเป็นต้องไปพบแพทย์ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการไอร่วมกับอาการอื่นๆ เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ ง่วงนอน หรือหายใจลำบาก ควรไปพบแพทย์ อาการไอร่วมกับอาการ เช่น ไอกรน หายใจมีเสียงหวีด หรือหอน อาจเป็นสัญญาณบ่งบอกถึงปัญหาที่ใหญ่กว่า

          อาการไอเรื้อรังเป็นเวลานานกว่า 8 สัปดาห์ ยาแก้ไอเรื่อรังไม่มี เนื่องจากการไอเรื่อรังอาจเป็นสัญญาณของโรคปอดที่ร้ายแรงหรือเรื้อรัง จึงควรปรึกษาแพทย์ และไม่ควรซื้อยาแก้ไอมาใช้เอง

          อาการไอถือเป็นเรื่องปกติมาก สิ่งสำคัญคือต้องสังเกตระยะเวลา ประเภท และลักษณะของอาการไอ ตลอดจนอาการอื่นๆ ของการเจ็บป่วยร่วมด้วยนั่นเอง

          โดยทั่วไปแพทย์จะเริ่มต้นด้วยการซักประวัติทางการแพทย์โดยละเอียดและถามถึงลักษณะของอาการไอของคุณ มันแย่ลง เมื่อมันดีขึ้น และอาการเพิ่มเติมอื่นๆ หากอาการไอของคุณมีร่วมกับอาการอื่นๆ เช่น มีไข้ เจ็บหน้าอก ปวดศีรษะ ง่วงนอน สับสน ไอเป็นเลือด หรือหายใจลำบาก คุณอาจต้องตรวจเพิ่มเติม ได้แก่ การตรวจเลือด การทดสอบเสมหะ การทดสอบภาพ เช่น เอ็กซ์เรย์ทรวงอก หรือซีทีสแกน สไปโรเมทรี (Spirometry) หรือการทดสอบเมทาโคลีน (Methacholine)

          เพื่อช่วยให้แพทย์ของคุณได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้อง คุณอาจเตรียมข้อมูลเหล่านี้ล่วงหน้า

• อาการไอของคุณเริ่มเมื่อไหร่?
• ไอมีเสมหะหรือไม่?
• ถ้ามีเมือก สีเป็นอย่างไร? มีเลือดไหม?
• คุณเคยสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่ติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น โรคไข้หวัด วัณโรค โรคปอดบวม หรือโรคไอกรนหรือไม่?
• คุณเป็นประวัติเป็นโรคอะไรหรือไม่?
• คุณสูบบุหรี่? คุณใช้ยาเสพติดหรือไม่?
• ยาที่รับประทานเป็นประจำมีอะไรบ้าง?

          ยาที่จำหน่ายได้โดยไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์สามารถช่วยลดอาการของการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบนได้ ในขณะที่ภาวะที่ร้ายแรงกว่านั้น เช่น ปอดอุดกั้นเรื้อรังหรืออาการกำเริบของโรคหอบหืดมักต้องใช้เครื่องช่วยหายใจและการรักษาอื่นๆ

          การใช้ยาแก้ไอ สามารถช่วยบรรเทาอาการไอแห้งและเจ็บคอได้ เครื่องพ่นไอน้ำหรือไอน้ำร้อนสามารถช่วยลดความแออัดของจมูกและบรรเทาคอและทางเดินหายใจที่ระคายเคืองเรื้อรังจากการไอบ่อยๆ

          และหากอาการไอของคุณเกิดจากการแพ้หรือสารระคายเคืองจำเพาะ ให้หลีกเลี่ยงหรือลดการสัมผัสกับมัน การสูบบุหรี่ยังทำให้ระคายเคืองได้ ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงควันบุหรี่มือสองและเลิกสูบบุหรี่หากคุณสูบบุหรี่

ประเภทของยาแก้ไอ แบบใดมีประสิทธิภาพและเหมาะกับอาการของคุณที่สุด

          ยาหลายชนิดสามารถใช้รักษาอาการไอและหวัดได้ โดยสามารถแบ่งกลุ่มหรือประเภทของยาแก้ไอออกได้เป็น

ยาระงับอาการไอ หรือที่เรียกว่า Antitussives

          เป็นอนุพันธ์ Opioid ที่ออกฤทธิ์โดยไประงับอาการไปจากส่วนกลาง ช่วยป้องกันอาการไอ ทำให้ไอน้อยลง ยกตัวอย่างเช่นยาแก้ไอ Dextromethorphan รวมไปถึง Codeine และ Moguisteine เป็นสารที่ออกฤทธิ์ระงับอาการไอ ไม่ควรใช้ยาระงับอาการไอหากอาการไอเกิดจากการสูบบุหรี่ ถุงลมโป่งพอง โรคหอบหืด โรคปอดบวม หรือโรคหลอดลมอักเสบเรื้อรัง

ยาขับเสมหะ หรือที่เรียกว่า Expectorants

          เพิ่มการผลิตเสมหะของหลอดลม ทำให้ขับสารคัดหลั่งได้ง่ายขึ้น ผ่านทางปากจากการไอ จึงลดอาการไอละคายเคืองได้ ตัวอย่างหนึ่งที่เป็นที่นิยมคือ Guaifenesin และ Ipecacuana

ยาละลายเสมหะ หรือ Mucolytics

          มีกลไกคือไปลดความหนืดของสารคัดหลั่งของหลอดลมทำให้ง่ายต่อการขับออกผ่านการไอ ตัวอย่างยาแก้ไอ ได้แก่ Bromhexine hydrochloride

ยาสูตรผสมประกอบด้วยยาขับเสมหะ ยาระงับอาการไอ

          หรือกลุ่ม Antihistamine-decongestant combinations โดยมีส่วนประกอบทั้ง Antihistamine หรือยาแก้แพ้ เช่น Loratadine และ Decongestant ซึ่งทำให้หลอดเลือดหดตัว ยาอย่างยาแก้ไอได้แก่ Pseudoephedrine เป็นยาที่ช่วยบรรเทาอาการคัดจมูก

ยาสูตรผสมอื่นๆ

          ที่มีกลไกการอกฤทธิ์ที่แตกต่างกัน ช่วงส่งเสริมกันในการบรรเทาอาการไป ขัมเสมหะ หรือละลายเสมหะได้

ยาแก้ไอฝาแดง

          ยาแก้ไอฝาแดง ดาทิสซิน เป็นยาแก้ไอชนิดน้ำเชื่อม ยาแก้ไอฝาแดง ส่วนผสมประกอบไปด้วย Diphenhydramine และ ammonium chloride และ Sodium citrate มีความแรงที่ 12.5 มิลลิกรัม /125 มิลลิกรัม/ 50 มิลลิกรัม ในน้ำเชื่อม 5 มิลลิลิตร โดยตัวยา Diphenhydramine ออกฤทธิ์เป็นยาแก้แพ้ เป็นกลุ่มยาต้านฮิสทามีนรุ่นแรก (first generation antihistamine) กลุ่มนี้มีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง  ทำให้ง่วงซึมได้  ไม่แนะนำให้ใช้ในผู้ที่ทำงานขับขี่รถยนต์  เรือ เครื่องบิน หรืองานเกี่ยวกับเครื่องจักรกล และไม่ควรใช้ยากลุ่มนี้ร่วมกับการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และยากดประสาท เช่น ยานอนหลับ ยาคลายเครียด ยากล่อมประสาท ผลข้างเคียงที่อาจพบได้คือ อาการปากแห้ง คอแห้ง เสมหะเหนียวข้น  ท้องผูก 

ยาแก้ไอมะขามป้อม

          ยาแก้ไอมะขามป้อมจัดเป็นกลุ่มยาสมุนไพร เป็นยาชนิดน้ำ ในปัจจุบันมีอยู่หลากหลายสูตรตำรับ โดยในย่น้ำ 100 มิลลิลิตร อาจประกอบไปด้วยสารสกัดน้ำมะขามป้อมเข้มข้นในปริมาณที่แตกต่างกันออกไป บางสูตรตำรับอาจมีส่วนผสมของ สารสกัดใบเสนีด สารสกัดรากชะเอมเทศ เกล็ดสะระแหน่ ผิวส้มจีน เนื้อลูกสมอไทย เข้าไปด้วย ใช้จิบเมื่อมีอาการไอ ทุก 4 ชั่วโมง ควรระวังการใช้ในผู้ป่วยที่ท้องเสียง่าย เนื่องจากมะขามป้อมมีฤทธิ์เป็นยาระบาย

ยาแก้ไอ Dextromethorphan 

          ยาแก้ไอ Dextromethorphan เป็นยาระงับอาการไอ โดยส่งผลต่อสัญญาณในสมองที่กระตุ้นอาการไอ ยาแก้ไอ Dextro ไม่แนะนำให้ใช้รักษาอาการไอที่เกิดจากการสูบบุหรี่ โรคหอบหืด

ยาแก้ไอเบนาดริล (Benadryl)

          ยาแก้ไอเบนาดริล (Benadryl) เป็นยาแก้ไอที่มีส่วนผสมของ Diphenhydramine ซึ่งเป็นยาแก้แพ้ ป็นกลุ่มยาต้านฮิสทามีนรุ่นแรก (first generation antihistamine) มีอยู่หลากหลายรูปแบบ ทั้วชนิดน้ำเชื่อม และชนิดเม็ด โดยยาไดเฟนไฮดรามีนจะออกฤทธิ์โดยการไปจับกับตัวรับที่อยู่ในร่างกาย (Histamine H1-receptor) ส่งผลทำให้อาการแพ้ต่าง ๆ บรรเทาลง

          เนื่องจากยาแก้ไอมีจำหน่ายในหลากหลายรูปแบบ ทั้งแบบน้ำเชื่อม ยาผง ยาเม็ด แคปซูล และสเปรย์พ่นจมูก บางครั้งรูปแบบที่ดีที่สุดสำหรับคุณ ขึ้นอยู่กับว่าคุณสะดวกกับการใช้ยาวิธีใดมากกว่ากัน ยกตัวอย่างเช่น ในเด็กหลายคนมีปัญหาในการกลืนยาเม็ด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพวกเขามีอาการเจ็บคอ ดังนั้นยาแก้ไอชนิดน้ำเชื่อมอาจเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด

          ยาน้ำเชื่อมแก้ไอ เหมาะสำหรับผู้ใหญ่และเด็กที่ต้องการบรรเทาอาการเร็วกว่ายาเม็ด สำหรับผู้ที่มีอาการเจ็บคออย่างรุนแรง และสำหรับเด็กที่มีปัญหาในการกลืนยา

ยาชนิดผง คล้ายกับน้ำเชื่อม ช่วยให้ยาทำงานเร็วขึ้นและเด็กรับประทานได้ง่ายขึ้น

ยาเม็ด เหมาะสำหรับผู้ใหญ่ที่ต้องการการบรรเทาอาการไอ อย่างต่อเนื่องตลอดทั้งวัน

สเปรย์พ่นจมูก สำหรับผู้ใหญ่หรือเด็กที่มีอาการเจ็บคอที่รับประทานยารูปแบบอื่นๆได้ลำบาก

          แม้ว่าจะมียาหลายชนิดที่สามารถช่วยบรรเทาอาการไอได้ แต่ก็ยังมีอีกหลายวิธีที่คุณสามารถทำได้ที่บ้านโดยไม่ต้องใช้ยาและให้ผลดี

• ดื่มน้ำมากๆ ช่วยให้เสมหะในลำคอของคุณลดลง ของเหลวอุ่นๆ เช่น น้ำซุป ชา หรือน้ำผลไม้ สามารถบรรเทาอาการเจ็บคอได้
• สมุนไพรพื้นบ้านอาจบรรเทาอาการไอแห้งและบรรเทาอาการระคายเคืองในลำคอ เช่น เมนทอล มะนาว น้ำผึ้ง โดยน้ำผึ้ง 1 ผสมกับน้ำมะนาวและน้ำอุ่นสามารถลดอาการละคายคอได้อย่างดีเยี่ยม
• เครื่องระเหยหรือเครื่องทำความชื้น การเพิ่มความชื้นในอากาศช่วยให้คุณหายใจได้ง่ายขึ้น ไอน้ำสามารถช่วยคลายการอุดตันของจมูกได้
• น้ำเกลือพ่นจมูก สามารถล้างเมือกและบรรเทาอาการคัดจมูกได้ และลดอาการไอได้
• น้ำเกลือ นำมากลั้วคอ เพื่อช่วยลดเสมหะในลำคอ ที่ทำให้เกิดอาการไอได้
• ขิงเป็นที่รู้จักกันดี มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ เชื่อกันว่าขิงช่วยบรรเทาอาการไอได้ ลองฝาดขิงเป็นชิ้นบาง ๆ ลงในน้ำอุ่น จิบระหว่างวันช่วยบรรเทาอาการไอได้

          ส่วนใหญ่ที่จำหน่ายทั่วไปในร้านขายยา และการดูแลตัวเองที่บ้าน มักจะช่วยบรรเทาอาการไอที่ระคายเคืองได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่ถ้าอาการไอยังคงอยู่หรือแย่ลง คุณควรนัดหมายกับแพทย์ และควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเสมอเมื่อจำเป็นต้องรับประทานยาแก้ไอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กเล็ก