Zinc ช่วยอะไร สารอาหารที่ร่างกายต้องการน้อย แต่ขาดไม่ได้

          Zinc เป็นแร่ธาตุประเภทหนึ่งที่ไม่ได้ให้พลังงานแก่ร่างกาย แต่มีบทบาทสำคัญเกี่ยวกับปฏิกิริยาต่างๆ เกือบทุกระบบในร่างกาย แร่ธาตุชนิดนี้ร่างกายไม่สามารถสร้างได้เอง ต้องได้รับจากการบริโภคเท่านั้น หลายคนคงมีข้อสงสัยว่า Zinc ช่วยอะไร หากขาดจะเกิดผลเสียอย่างไรบ้าง และมีวิธีตรวจวัดระดับ Zinc ในร่างกาย หรือไม่ มาเริ่มหาคำตอบกัน

          สำหรับประโยชน์ของ zinc นั้นหลายคนคงเคยได้ยินเรื่องหลักๆ เกี่ยวกับ zinc รักษาสิว แต่ในความจริง zinc ช่วยเรื่องอะไรอีกหลายอย่าง โดยอาจแบ่งเป็นระบบต่างๆ ได้ดังนี้

ซิงค์เป็นแร่ธาตุที่ร่างกายได้รับจากภายนอก ควรรับประทานอาหารอย่างหลากหลายเพื่อการบริโภคซิงค์อย่างเพียงพอ

          มีหลายการศึกษาพบว่าผู้ป่วยโรคพาร์คินสัน (Parkinson’s disease) เป็นโรคที่เกี่ยวกับความเสื่อมของเซลล์ประสาท ส่งผลกระทบต่อการเคลื่อนไหว การทรงตัวของผู้ป่วย zinc ช่วยอะไร มีหลายการศึกษาพบว่าผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน มักมีระดับซิงค์ในเลือดที่ต่ำกว่าคนปกติ โดยเชื่อว่าซิงค์จะมีส่วนในการทำงานของสารต้านอนุมูลอิสระที่ไปส่งผลต่อเนื้อสมอง ป้องกันการเสื่อมของเซลล์ ลดโอกาสการเกิดโรคพาร์คินสันได้ ไม่เพียงเท่านี้ซิงค์ยังเป็นแร่ธาตุที่ช่วยป้องกันการเกิดอาการซึมเศร้าได้อีกด้วย

          Zinc เพิ่มฮอร์โมนเพศชายได้ เนื่องจากมีส่วนสำคัญในปฏิกิริยาการสร้างฮอร์โมนเพศชาย หรือเทสโทสเตอโรน (testosterone)  ของอัณฑะ มีส่วนในการสร้างตัวอสุจิ รวมไปถึงช่วยในกระบวนการปฏิสนธิของตัวอสุจิกับไข่ หากร่างกายขาดซิงค์จะมีผลต่อคุณภาพของตัวอสุจิ และอาจส่งผลให้เป็นหมันในเพศชายได้

          ซิงค์ยังเป็นองค์ประกอบของน้ำอสุจิ (Semen)  ที่หลั่งออกมาจากต่อมลูกหมาก ช่วยในการเคลื่อนที่ และป้องกันอันตรายแก่ตัวอสุจิจากเชื้อแบคทีเรียภายนอก โดยพบว่าซิงค์ในน้ำอสุจิมีปริมาณมากกว่าในกระแสเลือดถึงประมาณ 90 เท่า

          ในเพศหญิงซิงค์ยังเกี่ยวข้องกับการตกไข่ การมีประจำเดือน รวมถึงมีส่วนช่วยในการผลิตฮอร์โมนเพศหญิง หรือเอสโตรเจน (estrogen)  อีกด้วย

ซิงค์มีส่วนสำคัญเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ทั้งในเพศชาย และเพศหญิง ช่วยให้เกิดการพัฒนาการทางเพศตั้งแต่เด็ก ไปจนถึงกระบวนการต่างๆ ของวัยเจริญพันธุ์

          จากการศึกษาพบว่าการได้รับซิงค์ไม่เพียงพอในหญิงตั้งครรภ์ มีผลต่อการตั้งครรภ์เกินกำหนด และการแท้งของทารกในครรภ์ อีกทั้งยังมีผลสืบเนื่องไปถึงสุขภาพของทารกหลังคลอด เช่น น้ำหนักแรกคลอดต่ำกว่าเกณฑ์ ผมร่วง กินน้อย ท้องเสีย ภูมิต้านทานไม่ดี ผิวหนังอักเสบ โดยการบริโภคซิงค์ในหญิงตั้งครรภ์แนะนำให้บริโภคเพิ่มขึ้นเฉลี่ยวันละ 1.3 มิลลิกรัม

          สำหรับหญิงให้นมบุตร หากขาดแร่ธาตุชนิดนี้ จะทำให้ปริมาณซิงค์ในน้ำนมลดลง ทำให้ทารกที่ทานน้ำนมแม่อย่างเดียวขาดซิงค์ได้ ซึ่งมีผลต่อการเจริญเติบโต และภูมิต้านทานของทารกด้วย

การได้รับซิงค์อย่างเพียงพอในระยะตั้งครรภ์ ส่งผลไปถึงภาวะสุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณ์ของทารกหลังคลอด

          ซิงค์มีส่วนสำคัญในกระบวนการสร้าง การสะสม และการหลั่งของอินซูลิน (insulin) ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของอินซูลิน ลดการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดสูง ในผู้ป่วยโรคเบาหวานระดับซิงค์ในเลือดที่ต่ำยังเกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะความดันโลหิตสูง และไขมันในเลือดสูงได้

        มีสารอาหารหลายชนิดที่มีส่วนทำให้ภูมิต้านทานแข็งแรง เช่น วิตามินเอ วิตามินซี วิตามินดี เป็นต้น zinc ก็เป็นแร่ธาตุที่มีความเกี่ยวข้องเช่นกัน zinc ช่วยอะไร ซิงค์มีส่วนในกระบวนการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย ช่วยในการส่งสัญญาณภายในเซลล์ และช่วยรักษาสมดุลการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน หากขาดซิงค์ก็มีผลให้ร่างกายติดเชื้อง่าย มีการอักเสบเกิดขึ้นบ่อย อย่างไรก็ตามการได้รับซิงค์ในปริมาณที่สูงเกินความต้องการก็ส่งผลให้เกิดการกดการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันได้เช่นกัน 

การได้รับแร่ธาตุซิงค์น้อยเกินไป มีผลให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอ ติดเชื้อง่าย ไม่สบายบ่อย

          ประโยชน์ของ zinc ยังสามารถช่วยลดความรุนแรงของอาการท้องเสียในเด็ก โดยองค์การอนามัยโลก หรือ WHO แนะนำให้เด็กที่อยู่ในภาวะถ่ายเหลวรับประทาน Zinc ในปริมาณวันละ 10 มิลลิกรัมสำหรับเด็กอายุน้อยกว่า 6 เดือน และ 20 มิลลิกรัมสำหรับเด็กอายุ 6 เดือนขึ้นไป ประมาณ 10-14 วัน

       Zinc ช่วยในการสมานตัวของแผลที่ผิวหนัง และเยื่อบุต่างๆ ป้องกันการอักเสบของผิวหนัง หากขาดซิงค์จะมีผลให้แผลหายช้า

          Zinc รักษาสิว มีการศึกษาที่พบว่าซิงค์มีส่วนช่วยลดการอักเสบ และปริมาณของสิวได้ โดยมีผลิตภัณฑ์ทั้งรูปแบบกินและทา ทั้งนี้ยังไม่ทราบกลไกที่ชัดเจน แต่เชื่อว่าซิงค์จะเป็นตัวช่วยยับยั้งการอักเสบ ยับยั้งการทำงานของเชื้อแบคทีเรีย และปรับสมดุลของปริมาณไขมันใต้ผิวหนัง อย่างไรก็ตามการใช้ซิงค์ รักษาสิวมักใช้ร่วมกับยาอื่นๆ เช่น ยาฆ่าเชื้อ วิตามินเอ ฯลฯ เพื่อการลดสิวที่ดียิ่งขึ้น

          สำหรับสุขภาพภายในช่องปาก พบว่าซิงค์เป็นส่วนประกอบบริเวณผิวฟัน และน้ำลาย มีส่วนช่วยป้องกันฟันผุ ป้องกันเหงือกอักเสบ และลดกลิ่นปากได้ ทั้งนี้เรามักพบแร่ธาตุชนิดนี้เป็นส่วนประกอบอยู่ในผลิตภัณฑ์รักษาช่องปาก เช่น ยาสีฟัน หรือน้ำยาบ้วนปาก เป็นต้น ไม่เพียงเท่านี้ยังมียาอมซิงค์ (zinc lozenges) ที่ช่วยแก้เจ็บคอ รักษาอาการปากเปื่อย หรือกระทั่งลดความรุนแรงของอาการหวัดอีกด้วย

ผลิตภัณฑ์ดูแลช่องปาก มักมีซิงค์เป็นส่วนประกอบ โดยมีส่วนช่วยให้เหงือกและฟันแข็งแรง ลดกลิ่นปากได้

          ซิงค์ยังมีประโดยอีกมากมาก ได้แก่ เป็นแร่ธาตุสำคัยของการเกิดปฏิกิริยาต่างๆ ในร่างกาย เป็นส่วนประกอบของเอนไซม์หลายร้อยชนิด มีส่วนช่วยในการสร้างโปรตีนของเซลล์เพื่อช่วยในระบบแบ่งตัว ช่วยในเรื่องการรับรู้รสชาติและกลิ่น ลดการเกิดภาวะจอประสาทตาเสื่อมตามวัย เป็นต้น

        อาการที่พบได้หากร่างกายขาด zinc ได้แก่ ผมร่วง ท้องเสีย ความอยากอาหารลดลง รับรสชาติได้น้อย เจ็บตา เจ็บผิวหนัง สิวขึ้น น้ำหนักลด เซื่องซึม แผลหายช้าลง การผลิตอสุจิเกิดขึ้นน้อย เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ เป็นต้น สำหรับเด็กจะมีผลให้เจริญเติบโตช้า ร่างกายแคระแกร็น มีพัฒนาการทางเพศที่ช้ากว่าปกติ ติดเชื้อง่าย

          จะเห็นว่า zinc ช่วยอะไรต่อร่างกายหลายอย่าง บางคนคงอยากรู้ว่าเรามีระดับซิงค์ในร่างกายเพียงพอหรือไม่ สำหรับการประเมินระดับของซิงค์ในร่างกายไม่ได้แนะนำในการตรวจคัดกรองทั่วไป แต่หากต้องการทราบก็สามารถเจาะตรวจได้ โดยระดับของซิงค์ในเลือดจะมีความเข้มข้นแตกต่างกันตามช่วงเวลาของวัน ระดับสูงจะสูงในช่วงเช้า และค่อยๆลดลง ในระหว่างวันจะมีระดับเพิ่มขึ้นได้ตามมื้ออาหารที่ทาน

          ปัจจัยอื่นๆ ที่ส่งผลต่อระดับของซิงค์ในกระแสเลือด เช่น การติดเชื้อหรือการอักเสบของร่างกายจะมีผลให้ระดับซิงค์ลดต่ำลง หรือภาวะเม็ดเลือดแดงแตกอาจทำให้ระดับซิงค์สูงมากขึ้น เป็นต้น

          Zinc ช่วยอะไรต่อร่างกายหลายอย่างๆ เราจึงไม่ควรขาดแร่ธาตุชนิดนี้ การป้องกันการขาดซิงค์มีหลากหลายวิธี ตั้งแต่การเลือกทานอาหารที่หลากหลายรวมถึงอาหารที่มีซิงค์สูง หรือการรับประทานอาหารเสริม วิตามินรวม ที่มักมีซิงค์เป็นส่วนประกอบร่วมกับสารอาหารอื่นๆ เช่น วิตามินซี วิตามินเอ เป็นต้น

          สำหรับแหล่งอาหารที่มีซิงค์สูงส่วนใหญ่อยู่ในเนื้อสัตว์ สัตว์ปีก อาหารทะเล ในขณะที่พืชผักต่างๆ ก็พบซิงค์ได้ โดยปริมาณมากน้อยจะขึ้นอยู่กับแหล่งที่ปลูกหรือปุ๋ยที่ใช้เป็นหลักว่ามีแร่ธาตุชนิดนี้มากเพียงใด โดยสามารถอ่านเพิ่มเติมได้เกี่ยวกับซิงค์พบมากในอาหารประเภทใด

การรับประทานอาหารที่หลากหลาย ช่วยป้องกันการขาดซิงค์ได้